همه ما هر وقت می‌خواهیم مشاوره پوست دریافت کنیم، به وفور شنیده‌ایم که می‌گویند فلان محصول به راحتی پوست را در برابر رادیکال های آزاد محافظت می‌کند. تا به حال کنجکاو نشده‌اید که بدانید این رادیکال‌های آزاد چه هستند؟ و اگر جلوی آن‌ها گرفته نشود چه مشکلاتی برای پوست به وجود می‌آید؟

این دست از سوالات به حدی مهم و حیاتی هستند که اگر جواب آن‌ها را به خوبی بدانید، آنگاه بدون نیاز به مشاوره پوست، می‌توانید محصولات آرایشی و بهداشتی‌ را خودتان انتخاب کنید. همچنین مراقبت های لازم برای سلامتی تان را جدی تر رعایت می کنید. برای کسب اطلاعات بیشتر از رادیکال های آزاد و انواع و مضرات آن، حتما تا انتهای این مطلب همراه ما باشید.

رادیکال های آزاد چیست؟

رادیکال‌های آزاد به اتم‌های ناپایداری می‌گویند که یک الی چند الکترون جفت نشده دارند. پس واکنش‌پذیری بسیار بالایی با سایر مولکول‌های سالم دارند. یعنی با حمله به مولکول‌های سالم، از آن‌ها الکترون دریافت می‌کنند تا خود را به حالت پایدار برسانند و مولکول سالم را بی ثابت کرده و آن را به رادیکال آزاد تبدیل می‌کنند. این فرآیند مانند یک دومینو عمل کرده و به صورت زنجیره وارد می‌تواند کل سلول‌ را درگیر کند و به آن آسیب برساند. از همین طریق موجب آسیب رساندن به مولکول‌های سالم می‌شوند.

اما رادیکال‌های آزاد چه زمانی به وجود می‌آید؟ بهتر است بدانید، زمانی که مولکول‌های اکسیژن در بدن به اتم‌های ناپایدار مجزا تقسیم شوند، آنگاه رادیکال‌های آزاد تشکیل می‌شوند. البته زمانی آسیب رسان هستند که بیش از حد در بدن به وجود بیایند. چون در حقیقت به عنوان بخشی از فرایندهای بیولوژیکی طبیعی در بدن تولید می شوند. معمولا ژنتیک و محیط اطراف در تولید بیش از حد رادیکال‌های آزاد نقش اساسی دارند.

چگونه رادیکال‌ های آزاد را از بین ببریم؟

تنها ترکیبی که می‌تواند رادیکال‌های آزاد را از بین ببرد، آنتی اکسیدان‌ها هستند. آن‌ها از اکسیداسیون سایر مولکول‌ها جلوگیری می‌کنند. یعنی با اهدا کردن الکترون آزاد خود به رادیکال‌های آزاد، آن‌ها را خنثی می‌کند تا به سایر مولکول‌های سالم و پایدار آسیب نرسانند. بدن به شکل طبیعی دارای مولکول‌های آنتی اکسیدان پایدار است ولی برای مقابله با این ترکیبات مضر، به مقدار بیشتری آنتی اکسیدان نیاز دارند. اگر می‌خواهید اطلاعات بیشتری از آن‌ها دریافت کنید، پیشنهاد می‌کنیم حتما مقاله ” آنتی اکسیدان و فواید آن” را به دقت مطالعه کنید.

با مصرف موارد زیر می‌توانید مقدار زیادی آنتی اکسیدان به بدن‌تان وارد کنید؛ چون موارد زیر جزء آنتی اکسیدان های اولیه و مهم هستند که در بدن تولید نمی‌شوند و حتما باید از طریق مواد غذایی به بدن برسند:

• ویتامین E: آجیل، سبزیجات، روغن ماهی، غلات کامل، غلات غنی شده و زردآلو.
• ویتامین C: مرکبات، فلفل دلمه ای، کلم، اسفناج، کلم بروکلی، کلم پیچ و توت فرنگی.
• بتاکاروتن: زرده تخم مرغ، شیر، هویج، اسفناج، کلم بروکلی، گوجه فرنگی ، هلو و غلات.

معرفی انواع رادیکال های آزاد

مانند همه مولکول‌های دیگر، این ترکیبات نیز دارای انواع مختلفی هستند که هر کدام از آن‌ها میزان آسیب رساندن متفاوتی دارند. در بدن انسان، مهم‌ترین نوع آ‌ن‌ها، اکسیژن فعال است، اما موارد زیر انواع مختلف رادیکال‌های آزاد هستند که در صورت عدم مقابله با آن‌ها، احتمال تخریب و بروز انواع بیماری وجود دارد:

1. اکسیژن منفرد
2. اکسید نیتروژن
3. هیدروژن اکساید
4. آنیون سوپراکسید
5. پراکسید هیدروژن
6. رادیکال ها و پراکسیل ROO

هر کدام از انواع رادیکال‌های ذکر شده بالا به روش‌های مختلفی تولید می‌شوند. برای مثال ممکن است بر اثر سنتز با معرف های بسیار رقیق یا نادر، واکنش در دمای بسیار پایین یا تجزیه مولکول‌های بزرگ‌تر، به وجود بیایند. همچنین احتمال دارند تحت تأثیر هر فرآیند شیمیایی دیگر نیز تشکیل شوند. یعنی فرآیندهایی که باید انرژی کافی را به مولکول اصلی بدهند، رادیکال‌های آزاد به وجود می آیند؛ چون رادیکال ها در بسیاری از واکنش های شیمیایی مراحل واسطه هستند؛ مانند تابش یونیزان، گرما، تخلیه‌های الکتریکی، الکترولیز و واکنش‌های شیمیایی.

آیا رادیکال‌های آزاد برای بدن فایده دارند؟

گفتیم که در اکثر فرآیندهایی که درون بدن رخ می‌دهد، رادیکال‌های آزاد واکنش مراحل واسطه هستند، پس از فواید و کاربردهای آن در بدن نباید گذشت. یعنی این نوع مولکول‌ها در احتراق، شیمی اتمسفر، پلیمریزاسیون، شیمی پلاسما، بیوشیمی و بسیاری دیگر از فرآیندهای شیمیایی نقش حیاتی دارند. گذشته از این مورد در متابولیسم واسطه‌ای ترکیبات مختلف بیولوژیکی نیز نقش اساسی دارند؛ یعنی به عنوان پیام رسان در فرآیند‌های شیمیایی عمل می‌کنند. با این وجود می‌توانیم با صراحت بیان کنیم که این نوع ترکیبات اگر به مقدار لازم تولید شوند نه تنها مشکلی برای بدن به وجود نمی‌آورند بلکه کاربردهای حیاتی هم دارند. تنها زمانی مضر هستند که بیش از حد در بدن تولید شوند و بدن نتواند آن ها را کنترل کند.

رادیکال‌های آزاد چه مضراتی برای بدن دارند؟

تولید این نوع مولکول‌ها در بدن یک فرآیند طبیعی است. پس بدن به صورت طبیعی و توسط ترکیباتی به نام آنتی اکسیدان، آن‌ها را تجزیه و خنثی می‌کند. در نتیجه در حالت کلی ضرری برای بدن ندارند. تنها زمانی خطرناک می‌شوند که بدن نتواند با آن‌ها مقابله کند و آن ها به مولکول ها و سلول های بدن آسیب برسانند.

متاسفانه رادیکال‌های آزاد لیپیدها، پروتئین‌ها و DNA را تغییر می‌دهند. پس می‌تواند منجر به بیماری‌های خطرناکی در انسان‌ها شوند. بیماری های مختلفی از جمله آترواسکلروز (پلاک دیواره شریان)، سرطان، بیماری التهابی مفصل، آسم، دیابت، زوال عقل و بیماری تخریب ماکولا از جمله مواردی هستند که در اثر رادیکال‌های آزاد به وجود می‌آیند.

واکنش زنجیره‌ای رادیکال‌های آزاد به غشای سلولی آسیب می‌زند؛ پس هر آنچه را که به سلول‌ وارد و یا از آن خارج می‌شود را تغییر می‌دهد. همچنین ساختار لیپیدها را تغییر می‌دهد و احتمال مسدود شدن عروق را بیشتر می‌کند. در این میان مولکول‌هایی که آسیب دیده‌اند، احتمال دارد جهش پیدا کنند و باعث تومورزایی شوند و یا کد DNA را تغییر دهند. پس مراقب این مولکول‌های خطرناک باشید.

آیا رادیکال‌های آزاد در سلامت پوست نقش دارند؟

رادیکال‌های آزاد مولکول‌ها و سلول‌ها را درگیر خود می‌کند. پس سلول‌های پوستی از آسیب‌های این ترکیبات در امان نخواهند بود. یکی از علت‌های اساسی در پیری پوست، رادیکال‌های آزاد هستند. استرس، افزایش سن، آلودگی‌ها، پرتوهای فرابنفش خورشید، دود سیگار و غیره، مواردی هستند که منجر به تجمع رادیکال‌های آزاد در پوست می‌شوند. با ایجاد این ترکیبات سلول‌های پوستی دچار تخریب، التهاب، کاهش تولید کلاژن، چروک و افزایش فعالیت‌ آنزیم‌های تجزیه کننده می‌شوند.

زمانی که شما رژیم غذایی سرشار از آنتی اکسیدان داشته باشید و یا از محصولات بهداشتی و آرایشی که غنی از انواع آنتی اکسیدان‌ها باشد، بر روی پوست‌ استفاده کنید، آنگاه پوست را در برابر رادیکال‌های آزاد و آسیب‌های آن حفظ می‌کنید.

معمولا محصولات آرایشی و بهداشتی که از ویتامین‌های E, C, A و بتاکاروتن ساخته شده باشند، گزینه‌های خوبی برای محافظت از پوست هستند. پس قبل از خرید هر محصولی پیشنهاد می‌کنیم به ترکیبات آن دقت کنید. حتما بررسی کنید که درون آن‌ها انواع آنتی اکسیدان‌ها وجود داشته باشد.

سخن آخر

رادیکال‌های آزاد بعد از شکستگی یک پیوند از یک مولکول پایدار به وجود می‌آید. این یک فرآیند زنجیره وار است و در همه جا از جمله بدن انسان و هوایی که تنفس می‌کنیم، وجود دارد. این نوع مولکول‌ها اگر به تعداد زیادی در بدن انسان وجود داشته باشد و نتوانید جلوی تکثیر بیش از حد آن‌ها را بگیرید، آنگاه ممکن است انسان دچار نواع سرطان، دیابت، نارسایی‌های قلبی، آسیب‌های مغزی، مشکلات عضلانی، پیری زودرس، آسیب‌های چشمی و در کل ضعف سیستم ایمنی بدن شود.

برای مقابله با آن‌ها، آنتی اکسیدان‌ها به عنوان اصلی‌ترین راه مبارزه با آن‌ها و بازسازی سلول‌های تخریب شده شناخته می‌شود. پس باید به مقدار کافی آنتی اکسیدان به بدن برسد. ویتامین‌های E و C، میوه‌ها و سبزیجات و غذاهایی مانند انگور بنفش، انار، هندوانه، کیوی، هلو، زردآلو، طالبی، توت‌ها، کلم، کلم بروکلی، کدو، اسفناج، گوجه فرنگی، سیر، فلفل سبز، گوشت قرمز، تخم مرغ، حبوبات و آجیل‌ها موادی هستند که حتما باید در برنامه غذایی‌تان گنجانده شود.