بررسی اجمالی

هیدروسفالی تجمع مایعات در حفره ها (بطن ها) در اعماق مغز است که مایعات اضافی، اندازه بطن ها را افزایش می دهد و به مغز فشار می آورد. مایع مغزی نخاعی به طور معمول از بطن ها عبور می کند و مغز و ستون فقرات را غسل می دهد اما فشار بیش از حد مایعات مغزی نخاعی می تواند به بافت های مغزی آسیب برساند و باعث ایجاد اختلالات در عملکرد مغز شود.

هیدروسفالی می تواند در هر سنی اتفاق بیفتد اما بیشتر در نوزادان و بزرگسالان 60 سال و بالاتر رخ می دهد و درمان با جراحی می تواند سطح طبیعی مایعات مغزی نخاعی را در مغز بازیابی و حفظ کند و برای مدیریت علائم یا اختلالات عملکردی ناشی از هیدروسفالی اغلب به درمانهای مختلف زیادی نیاز است.

 

 

علائم

علائم و نشانه های هیدروسفالی از نظر سن شروع تا حدودی متفاوت است.

علائم و نشانه های معمول هیدروسفالی در نوزادان عبارتند از:

• سر بزرگ غیرمعمول
• افزایش سریع اندازه سر
• یک نقطه نرم برجسته یا متشنج (fontanel) در بالای سر

علائم و نشانه های جسمی

• استفراغ
• خواب آلودگی
• تحریک پذیری
• تغذیه ضعیف
• تشنج
• چشمان ثابت به سمت پایین (غروب آفتاب چشم)
• نقص در میزان و قدرت عضلانی
• پاسخ دهی ضعیف به لمس
• رشد ضعیف

کودکان نوپا و بزرگتر

در میان کودکان نوپا و کودکان بزرگتر علائم و نشانه ها ممکن است شامل موارد زیر باشد:

علائم و نشانه های جسمی

• سردرد
• تاری یا دو دیدی
• چشمان ثابت به سمت پایین (غروب آفتاب چشم)
• بزرگ شدن غیر طبیعی سر کودک نوپا
• خواب آلودگی یا بی حالی
• حالت تهوع یا استفراغ
• تعادل ناپایدار
• هماهنگی ضعیف
• اشتهای ضعیف
• تشنج
• بی اختیاری ادرار
• تغییرات رفتاری و شناختی
• تحریک پذیری
• تغییر در شخصیت
• افت عملکرد مدرسه
• تأخیر یا مشکلات مربوط به مهارت های قبلی مانند راه رفتن یا صحبت کردن

علائم و نشانه های رایج در بزرگسالان جوان و میانسال عبارتند از:

• سردرد
• بی حالی
• از دست دادن هماهنگی یا تعادل
• از دست دادن کنترل مثانه یا تمایل مکرر به دفع ادرار
• اختلال بینایی
• کاهش حافظه، تمرکز و سایر مهارت های تفکر که ممکن است بر عملکرد شغلی تأثیر بگذارد.

 

در میان بزرگسالان 60 سال به بالا علائم و نشانه های شایع هیدروسفالی عبارتند از:

• از دست دادن کنترل مثانه یا تمایل مکرر به دفع ادرار
• از دست دادن حافظه
• از دست دادن تدریجی سایر مهارتهای تفکر یا استدلال
• دشواری راه رفتن که اغلب به عنوان راه رفتن مختلط یا احساس گیر افتادن پا توصیف می شود.
• هماهنگی یا تعادل ضعیف

چه موقع به پزشک مراجعه کنیم؟

برای نوزادان و کودکان نوپا که این علائم و نشانه ها را دارند به دنبال مراقبت های پزشکی فوری باشید:

• فریادی بلند
• مشکلات مکیدن یا شیردهی
• استفراغ غیر قابل توضیح و مکرر
• عدم تمایل به حرکت دادن سر یا دراز کشیدن
• مشکلات تنفسی
• تشنج

برای سایر علائم و نشانه ها در هر گروه سنی سریعاً به دنبال مراقبت پزشکی باشید و از آنجا که بیش از یک شرایط می تواند منجر به مشکلات مرتبط با هیدروسفالی شود لازم است به موقع تشخیص و مراقبت مناسب انجام شود.

علل

هیدروسفالی به دلیل عدم تعادل بین میزان تولید مایع مغزی نخاعی و میزان جذب آن در جریان خون ایجاد می شود. مایع مغزی نخاعی توسط بافتهای پوشاننده بطن های مغز تولید می شود و از طریق اتصال کانالها از طریق بطن ها جریان می یابد که این مایع در نهایت به فضاهای اطراف مغز و ستون فقرات می ریزد و توسط رگهای خونی موجود در بافتهای نزدیک به مغز جذب می شود.

مایع مغزی نخاعی نقش مهمی در عملکرد مغز دارد:

• مغز نسبتاً سنگین درون جمجمه شناور شود.
• جلوگیری مغز از آسیب دیدگی
• حذف مواد زائد متابولیسم مغز
• جریان به جلو و عقب بین حفره مغز و ستون فقرات برای حفظ فشار ثابت در مغز و جبران کننده تغییرات فشار خون در مغز

مایع مغزی نخاعی بیش از حد به یکی از دلایل زیر رخ می دهد:

انسداد: شایع ترین مشکل انسداد جزئی جریان طبیعی مایع مغزی نخاعی است یا از یک بطن به بطن دیگر یا از بطن ها به سایر فضاهای اطراف مغز هستند.
جذب کم: مشکل مکانیسم هایی است که رگ های خونی را قادر به جذب مایع مغزی نخاعی می کند و این اغلب مربوط به التهاب بافت های مغزی ناشی از بیماری یا آسیب است.
تولید بیش از حد: به ندرت مایعات مغزی نخاعی با سرعت بیشتری از میزان جذب ایجاد می شود.

عوامل خطر

در بسیاری از موارد این بیماری ناشناخته است که با این حال تعدادی از مشکلات رشدی یا پزشکی می توانند در ایجاد یا تحریک هیدروسفالی موثر باشند.

هیدروسفالی موجود در بدو تولد (مادرزادی) یا اندکی پس از تولد ممکن است به دلیل هر یک از موارد زیر رخ دهد:

• توسعه غیر عادی سیستم عصبی مرکزی که می تواند جریان مایع مغزی نخاعی را مسدود کند.
• خونریزی در بطن ها عارضه احتمالی زایمان زودرس است.
• عفونت در رحم در دوران بارداری مانند سرخچه یا سفلیس که می تواند باعث التهاب در بافت مغز جنین شود.

سایر عوامل موثر

عوامل دیگری که می توانند در هیدروسفالی در هر گروه سنی نقش داشته باشند عبارتند از:

• ضایعات یا تومورهای مغز یا نخاع
• عفونت های سیستم عصبی مرکزی مانند مننژیت باکتریایی یا اوریون
• خونریزی در مغز در اثر سکته یا آسیب سر
• آسیب دیدگی دیگر به مغز

عوارض

عوارض طولانی مدت هیدروسفالی می تواند بسیار متفاوت باشد و اغلب پیش بینی آنها دشوار است و اگر هیدروسفالی تا زمان تولد پیشرفت کرده باشد ممکن است منجر به ناتوانی های ذهنی، رشدی و جسمی شود. بزرگسالانی که کاهش قابل توجهی در حافظه یا سایر مهارت های تفکر را تجربه کرده اند پس از درمان هیدروسفالی به طور کلی بهبودی ضعیف تر و علائم مداوم دارند.

شدت عوارض بستگی به موارد زیر دارد:

• مشکلات اساسی پزشکی یا رشدی
• شدت علائم اولیه
• به موقع بودن تشخیص و درمان

 

منبع : www.mayoclinic.org